عصر ظهور در کلام امام محمد باقر علیه السلام

امام باقر علیه‏ السلام در گفتارى امیدآفرین و نشاط ‏بخش به منتظران حقیقى آن حضرت مژده مى‏ دهد که «یَأْتِى عَلَى النّاسِ زَمانٌ یَغِیبُ عَنْهُمْ اِمامُهُمْ فَیاطُوبى لِلثّابِتِینَ عَلى اَمْرِنا فِى ذلِکَ الزَّمانِ اِنَّ اَدْنى ما یَکُونُ لَهُمْ مِنَ الثّوابِ اَنْ یُنادِیَهُمُ الْبارِى‏ءُ عَزَّ وَ جَلَّ عِبادِى آمَنْتُمْ بِسِرّى وَ صَدَّقْتُمْ بِغَیْبى فَأَبْشِرُوا بِحُسْنِ الثَّوابِ مِنّى(1).

بر مردم زمانى مى‏ آید که امامشان از منظر آنان غایب مى‏ شود. خوشا به حال آنان ‏که در آن زمان در امر [ولایت] ما اهل‌بیت ثابت‏ قدم و استوار بمانند! کمترین پاداشى که به آنان مى‏ رسد، این است که خداى متعال خطابشان مى‏ کند و مى‏ فرماید:

بندگان من! شما به حجت پنهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید. پس بر شما مژده باد که بهترین پاداش من در انتظارتان است.»

امام باقر علیه السلام فرمود: مطمئنا بدان! اگر من آن روزگاران را درک کنم، جانم را براى فداکارى در رکاب حضرت صاحب الامر علیه‏ السلام تقدیم مى‏ دارم.

آن ‏گاه امام باقر علیه‏ السلام ادامه داد: «خداوند متعال به خاطر ارج‏گذارى به چنین منتظران راستینى به آنان مى‏ فرماید: شما مردان و زنان، بندگان حقیقى من هستید. رفتار نیک و شایسته‏ تان را مى‏ پذیرم و از کردار ناپسندتان عفو مى‏ کنم و به خاطر شما سایر گنهکاران را مى‏ آمرزم و بندگانم را به خاطر شما با باران رحمت خود سیراب و از آنان بلا را دفع مى‏ کنم. اى عزیزترین بندگان من! اگر شما نبودید، عذاب دردناک خود را به مردم نافرمان نازل مى‏ کردم.»(2)

یاران وفادار

پیشواى پنجم علیه‏ السلام در توصیف یاران حضرت مهدى علیه‏ السلام که در زمان غیبت، خود را براى شرکت در قیام جهانى آن حضرت آماده مى‏ کنند، به ابو خالد کابلى فرمود: «من به گروهى مى‏ نگرم که در آستانه ظهور از طرف مشرق زمین به پا مى‏ خیزند. آنان به دنبال طلب حق و ایجاد حکومت الهى تلاش مى‏ کنند.

بارها از متولیان حکومت اجراء حق را خواستار مى‏ شوند، امّا با بى‏ اعتنایى مسئولین مواجه مى‏ شوند. وقتى که وضع را چنین ببینند، شمشیرهاى خود را به دوش مى‏ نهند و با اقتدار و قاطعیت تمام در انجام خواسته‏ شان اصرار مى‏ ورزند تا این که سردمداران حکومت نمى‏ پذیرند و آن حق طلبانِ ثابت قدم، ناگزیر به قیام و انقلاب مى‏ گردند و کسى نمى‏ تواند جلوگیرشان شود.

این حق‏جویان وقتى که حکومت را به دست گرفتند، آن را به غیر از صاحب الامر علیه‏ السلام به کس دیگرى نمى‏ سپارند. کشته‏ هاى اینها همه از شهیدان راه حق محسوب مى‏ شوند.»

در اینجا امام باقر علیه‏ السلام به ابو خالد کابلى جمله‏ اى زیبا فرمود که مى‏ تواند نصب العین همه منتظران لحظات ظهور باشد.

آن حضرت فرمود: «اَما اِنِّى لَوْ اَدْرَکْتُ ذلِکَ لاَءَسْتَبْقَیْتُ نَفْسى لِصاحِبِ هذَا الاْءَمْرِ(3) ؛ مطمئنا بدان! اگر من آن روزگاران را درک کنم، جانم را براى فداکارى در رکاب حضرت صاحب الامر علیه‏ السلام تقدیم مى‏ دارم.»

امام در مورد یاران امام زمان علیه السلام فرمود: به خدا سوگند! 313 نفر یاران مهدى علیه‏ السلام مى‏ آیند که پنجاه نفر از آنان زن مى‏ باشند و بدون هیچ‏گونه وعده قبلى در شهر مکه گرد هم جمع مى‏ شوند.

امام پنجم علیه‏ السلام در مورد استقامت و استوارى یاران حضرت مهدى علیه‏ السلام به آیه‏ اى از قرآن استناد کرد و در تفسیر آیه «فَاِذا جاءَ وَعْدُ اُوْلهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمَ عِبادا لَنا اُولى بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْدا مَفْعُولاً»(4) ؛ «هنگامى که نخستین وعده فرا رسد، گروهى از بندگان پیکارجوىِ خود را بر ضد شما برمى‏ انگیزیم [تا شما را سخت درهم کوبند و براى به دست آوردن مجرمان] خانه‏ ها را جستجو مى‏ کنند و این وعده‏ اى است قطعى.» فرمود: «این بندگان پیکارجو و مقاوم که به طرفدارى از حق به پا مى‏ خیزند، همان حضرت قائم و یاران وفادار او هستند.»(5)

چشم به راه ظهور

از منظر امام باقر علیه‏ السلام در عصر غیبت، چشم به راه ظهور حضرت مهدى علیه‏ السلام بودن و انتظار حکومت آل محمد صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله را کشیدن از عبادات شایسته و برتر محسوب مى‏ شود. آن گرامى به نقل از وجود مقدس رسول اکرم صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله فرمود:

«اَفْضَلُ الْعِبادَةِ انْتِظارُ الْفَرَجِ(6)؛ انتظار [پیروزى و] فرج [آل محمد صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله] از برترین عبادات محسوب مى‏ شود.»


جهان در آستانه ظهور

در آستانه ظهور حضرت مهدى علیه‏ السلام اوضاع جهان به بدترین وضع خود مى‏ رسد و ظلم و ناعدالتى، تبعیض، تضییع حقوق دیگران به بدترین وضع خود تبدیل شده و مردم از هر کس و حکومتى ناامید گردیده، به دنبال روزنه امید و نداى عدالتى مى‏ گردند که آنان را از آن منجلاب ستم و از چنگال زورمداران و مستکبران نجات بخشد.

مردم چنان از دست دروغگویان فتنه‏ انگیز و فرصت طلب به تنگ مى‏ آیند که شب و روز آرزوى قیام منادى عدالت را در سر مى‏ پرورانند. حضرت امام باقر علیه‏ السلام فضاى تاریک جهان قبل از ظهور را این‏گونه بیان مى‏ کند:

«لا یَقُومُ الْقائِمُ اِلاّ عَلى خَوْفٍ شَدیدٍ مِنَ النّاسِ وَ زَلازِلَ وَ فِتْنَةٍ وَ بَلاءٍ یُصیبُ النّاسَ وَ طاعُونٍ قَبْلَ ذلِکَ وَ سَیْفٍ قاطِعٍ بَیْنَ الْعَرَبِ وَاخْتِلافٍ شَدیدٍ بَیْنَ النّاسِ وَ تشْتیتٍ فى دینِهِمْ وَ تَغْییرٍ فى حالِهِمْ حَتّى یَتَمَنَّى الْمُتَمَنّى الْمَوْتَ صَباحا وَ مَساءً مِنْ عِظَمِ ما یَرى مِنْ کَلْبِ النّاسِ وَ اَکْلِ بَعْضِهِمْ بَعْضا(7)؛ حضرت قائم علیه‏ السلام قیام نمى‏ کند، مگر در حال ترس شدید مردم و زلزله‏ ها و فتنه و بلایى که بر مردم فرا رسد و قبل از آن، گرفتار طاعون مى‏ شوند.

آن‏گاه شمشیر برنده میان اعراب حاکم مى‏ شود و اختلاف میان مردم و تفرقه در دین و دگرگونى احوالشان به اوج مى‏ رسد؛ به‏ گونه‏ اى که هر کس بر اثر مشاهده درنده‏ خویى و گزندگى‏ اى که در میان برخى از مردم نسبت به بعضى دیگر به وجود مى‏ آید، صبح و شام آرزوى مرگ مى‏ کند.»

امام آن‏گاه افزود: «وقتى که یأس و ناامیدى تمام مردم را فرا گرفت و دیگر از هر جهت خود را در بن‏بست احساس کردند، امام غائب علیه‏ السلام قیام مى‏ کند.»

اقتدار حضرت مهدى علیه ‏السلام

براى اجراء عدالت و گسترش مساوات در جامعه اسلامى لازم است که موانع عدالت را از میان برداشت و راه آن را هموار کرد؛ زیرا اصحاب زر و زور و تزویر و کسانى که از در هم ریختگى جامعه در راه ترویج فساد و انحراف بهره مى‏ برند، هرگز از عدالت و برنامه‏ هاى عادلانه راضى نخواهند بود و با توسل به هر شیوه‏ اى در مسیر احقاق حقوق مردم سنگ‏اندازى خواهند کرد.

بنابراین، یکى از مهم‏ترین ویژگی‌هاى زمامداران عادل قاطعیت و صلابت در مقابله با دشمنان داخلى و خارجى است. امام زمان علیه‏ السلام نیز با اقتدار کامل مخالفین اسلام و دشمنان عدالت را سرکوب خواهد کرد. امام باقر علیه‏ السلام مى‏ فرماید:

«لَیْسَ شَأْنُهُ اِلاّ بِالسَّیْفِ(8) ؛ آن حضرت (در سرکوب دشمنان قسم خورده‏ اش) فقط شمشیر را مى‏ شناسد.»

او در قاطعیت همانند جدّش رسول خدا صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله عمل خواهد کرد و به خیانتکاران، کافران و عوامل داخلى دشمن اجازه هیچ‏گونه توطئه‏ اى نخواهد داد.

دجّال نیز فتنه‏ گرى کذّاب و فریبنده است که موجى از آشوب و فتنه به پا مى‏ کند و بسیارى را با دسیسه‏ هاى شیطانى‏ اش مى‏ فریبد. چشم راست او ناپیداست و نام اصلى‏ اش صیف بن عائد است. او ادعاى خدایى مى‏ کند. در سحر و جادو، زبردست و در فریب مردم، مهارت عجیبى دارد. شیطان صفتان به اطراف او گرد مى‏ آیند.

حضرت باقر علیه‏ السلام درباره شباهت حضرت مهدى علیه‏ السلام به پیامبران الهى مطالبى فرموده و درباره تشابه حضرت خاتم الاوصیاء به حضرت پیامبر اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله فرموده است: «وَ اَمّا مِنْ مُحَمَّدٍ صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله فَالْقِیامُ بِالسَّیْفِ وَ تَبْیینُ آثارِهِ ثُمَّ یَضَعُ سَیْفَهُ عَلى عاتِقِهِ ثَمانِیَةَ اَشْهُرٍ فَلا یَزالُ یَقْتُلُ اَعْداءَ اللّهِ حَتّى یَرْضَى اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ(9)؛ و امّا [شباهت حضرت مهدى علیه‏ السلام] به پیامبر اکرم صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله قیام با شمشیر است [که دشمنان لجوج را از میان برمى‏ دارد] و آثار آن حضرت را آشکار مى‏ کند. آن‏گاه هشت ماه به صورت مسلّح و آماده به سر مى‏ برد و همواره با دشمنان خدا مبارزه مى‏ کند تا این که خداوند راضى شود.»

بانوان در دولت مهدوى

بدون تردید بانوانِ شایسته و متعهد در دولت آن حضرت جایگاه ارزشمندى دارند. نقش زن در آن زمان همانند زنان صدر اسلام، فراخور حال آنان و نسبت به موقعیت ویژه‏ شان خواهد بود؛ یعنى همان رسالتى که یک زن مسلمان طبق آیین اسلام به دوش گرفته است، در عصر ظهور نیز به آن پاى‏ بند خواهد بود.

آنچه از روایات بر مى‏ آید، آن است که عده‏ اى از کارگزاران آن حضرت از بانوان ارجمند هستند. جابر بن یزید جعفى از یاران نزدیک امام محمد باقر علیه‏ السلام به نقل از آن حضرت فرمود:

«وَ یَجِى‏ءُ وَاللّهِ ثَلاثُ مِائَةٍ وَ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلاً فیهِمْ خَمْسُونَ امْرَأَةً یَجْتَمِعُونَ بِمَکَّةَ عَلى غَیْرِ میعادٍ(10)؛ به خدا سوگند! 313 نفر یاران مهدى علیه‏ السلام مى‏ آیند که پنجاه نفر از آنان زن مى‏ باشند و بدون هیچ‏گونه وعده قبلى در شهر مکه گرد هم جمع مى‏ شوند.»

روایت دیگرى در این زمینه از ام‌سلمه، همسر رسول خدا صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله از طریق اهل سنت نقل شده است که پیامبر اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله در آن گفتار با اشاره به عصر ظهور و اجتماع یاران حضرت مهدى علیه‏ السلام در اطراف آن حضرت مى‏ فرماید:

«یَعُوذُ عائِذٌ فِى الْحَرَمِ فَیَجْتَمِعُ النّاسُ اِلَیْهِ کَالطَیْرِ الْوارِدِ الْمُتَفَرِّقَةِ حَتّى یَجْتَمِعَ اِلَیْهِ ثَلاثُ مِائَةٍ وَ اَرْبَعَةَ عَشَرَ رَجُلاً فِیهِ نِسْوَةٌ ...؛ (در زمان ظهور) پناه‏ خواهى به حرم خداوند در مکه پناهنده مى‏ شود. مردم همانند کبوتران از هر سو به جانب او رو مى‏ آورند تا این که سیصد و چهارده نفر که عده‏ اى از آنان زن هستند، دور او را مى‏ گیرند.» و ادامه داد: «و از همان‏ جا خروج مى‏ کنند و بر تمام ستمگران و اعوان و انصارشان پیروز مى‏ گردند و عدل را آن ‏چنان در روى زمین برقرار مى‏ سازند که زندگان آرزو مى‏ کنند که اى کاش مرده‏ هایشان نیز از طعم آن عدالت مى‏ چشیدند!»(11)

مخالفین دولت مهدوى

سران جبهه باطل معمولاً افرادى خودخواه، متکبر، صاحب صفات ناپسند انسانى هستند که در مقابل حق خودنمایى مى‏ کنند. آنان چنان در منجلاب فساد و گناه غوطه‏ ورند که انسان‌هاى حق‏ طلب و جلوه‏ هاى فضیلت را خطرناک‏ترین دشمنان خویش قلمداد مى‏ کنند. به همین جهت، تمام تلاش‌هاى خود را براى نابودى آیین حق و رهبران الهى به کار مى‏ گیرند. اما خداوند طبق سنت پایدار خود همواره حق را پیروز گردانیده و دشمنانش را مأیوس و مغلوب کرده است.

قرآن مى‏ فرماید: «یُرِیدُونَ أَن یُطْفِئُواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَهِهِمْ وَ یَأْبَى اللَّهُ إِلآَّ أَن یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْکَرِهَ الْکَـفِرُونَ»(12)؛ «(مخالفین حق)مى‏ خواهند نور خدا را با دهان‌هاى خود خاموش کنند، ولى خدا جز این نمى‏ خواهد که نورش را کامل کند؛ هر چند کافران را خوش نیاید.»

در عصر ظهور، تلاش‌هاى زیادى صورت مى‏ گیرد تا از استقرار حکومت قائم آل محمد صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله جلوگیرى شود، اما آن حضرت به لطف و مدد الهى، تمام موانع را از میان برمى‏ دارد. سفیانى یکى از دشمنان سرسخت حضرت مهدى علیه‏ السلام است.

امیرمؤمنان على علیه‏ السلام در مورد جنایات وى به کوفیان فرمود: «بدا به حال کوفه! سفیانى چه جنایاتى در آنجا انجام مى‏ دهد! به حریم شما تجاوز مى‏ کند، کودکان را سر مى‏ برد و ناموس شما را هتک مى‏ کند.»(13)

امام ‌باقر علیه‏ السلام درباره ویژگی‌هاى این دشمن سرسخت حضرت مهدى علیه‏ السلام فرمود: «اگر سفیانى را مشاهده کنى، در واقع پلیدترین مردم را دیده‏ اى. وى داراى رنگى بور و سرخ و کبود است. هرگز سر به بندگى خدا فرو نیاورده و مکه و مدینه را ندیده است.»(14)

امام باقر علیه‏ السلام مى‏ فرماید: «گویا من سفیانى (سرکرده دشمنان حضرت امام عصر علیه‏السلام) را مى‏ بینم که در زمین‌هاى سرسبز شما در کوفه اقامت گزیده، ندا مى‏ دهد که هر کس سر یک تن از شیعیان على علیه‏ السلام را بیاورد، هزار درهم پاداش اوست. در این هنگام، همسایه به همسایه دیگر حمله مى‏ کند و مى‏ گوید: این شخص از شیعیان است. او را مى‏ کشد و هزار درهم جایزه مى‏ گیرد.»(15)

شیصبانى نیز یکى دیگر از سران جبهه باطل در عصر ظهور است. او از دشمنان کینه‏ توز اهل‌بیت علیهم‏ السلام و حضرت مهدى علیه‏ السلام مى‏ باشد. ریشه‏ اش به بنى‏ عباس مى‏ رسد و شخصى بدکردار، شیطان صفت و گمنام است.

امام باقر علیه‏ السلام به جابر جعفى فرمود: «سفیانى خروج نمى‏ کند، مگر آن که قبل از او شیصبانى در سرزمین عراق خروج مى‏ کند. او همانند جوشیدن آب از زمین، یکباره پیدا مى‏ شود و فرستادگان شما را به قتل مى‏ رساند. بعد از آن در انتظار خروج سفیانى و ظهور قائم علیه‏ السلام باشید.»(16)

اما طبق مشیت الهى و سنت تغییرناپذیرش همچنان که در طول تاریخ همواره به اثبات رسیده است، اهل باطل همچون کف روى آب نابود شدنى هستند و حضرت مهدى علیه‏ السلام نیز با غلبه بر سران کفر و فتنه و نفاق طومار زندگانى دشمنان فضیلت و کمال را درهم مى‏ پیچد و بساط عدل و داد و انسانیت را در روى زمین مى‏ گسترد.


نویدهاى امام محمد باقر علیه السلام در مورد ظهور حضرت مهدى (عج)

1- ابوحمزه ثمالى آورده است که: در یکى از روزها در محضر درس امام محمدباقر علیه السلام بودم، هنگامى که حاضران ‏رفتند، امام باقر علیه السلام فرمود:

اباحمزه! از رخدادهایى که خداوند آن را قطعى ساخته است قیام قائم ماست. هر کس در آنچه مى‏ گویم ‏تردید کند با حال کفر به خدا، او را ملاقات خواهد کرد.

آنگاه افزود: پدر و مادرم فداى وجود گرانمایه او باد که همنام و هم‏کنیه من است و هفتمین امام پس از من. پدرم فداى کسى باد که زمین را لبریز از عدل و داد مى‏ کند همان گونه که به هنگامه ظهورش از ستم و بیداد لبریز است .

یا اباحمزه! هر کس سعادت دیدار او را داشت و همان گونه که به پیامبر صلی الله علیه و آله و على علیه‌السلام سلام و درود مى‏ گوید بر آن حضرت درود گفت و فرمانبردار او گردید، بهشت‏ بر او واجب مى‏ گردد و هر کس به آن وجود گرانمایه سلام نگفت، خداوند بهشت را بر او حرام ساخته و او را در آتش سوزان جاى خواهد داد و چه بدجایى است جایگاه ستمکاران! (17)

2- بانوى دانش پژوهى که به (ام‏هانى) شهرت داشت آورده است که بامدادى بر حضرت باقر علیه السلام وارد شدم و گفتم: سرورم! آیه‏ اى از قرآن شریف، ذهن و فکرم را به خود مشغول داشته و خوابم را ربوده است .

فرمود: کدام آیه ام‏هانى؟ بپرس!

گفتم: این آیه شریفه که مى‏ فرماید: فلا اقسم بالخنس. الجوار الکنس. (18)

فرمود: به! به! چه مسئله خوبى پرسیدى، این مولود گرانمایه‏ اى است در آخرالزمان. او (مهدى) این عترت پاک ‏است. مهدى خاندان وحى و رسالت، براى او غیبت و حیرتى است که گروهى در آن گمراه مى‏ گردند و گروه‌هایى راه حق و هدایت را مى‏ یابند. خوشا به حالت اگر او و زمان او را درک کنى ... و خوشا به حال آنان ‏که او را درک خواهند نمود. (19)


پی‌نوشت‌ها:

1.کمال الدین، ج 1، ص 330.

2.همان.

3.غیبت نعمانى، ص 273.

4.اسراء / 5.

5.تفسیر عیاشى، ج 2، ص 281.

6.بحارالانوار، ج 52، ص 125.

7.همان، ص 230.

8.همان، ص 354.

9.کمال الدین، ص 329.

10.بحار الانوار، ج 52، ص 222.

11.معجم احادیث المهدى علیه‏السلام ، ج 1، ص 501/ المعجم الاوسط، ج 5، ص 334.

12.توبه / 32.

13.یوم الخلاص، ص 93.

14.بحارالانوار، ج 52، ص 354.

15.بحار الانوار، ج 52، ص 215.

16.غیبت نعمانى، ص 302.

17- بحارالانوار، ج 24، ص 241 .

18- سوره تکویر، آیه 16 و 17 .
19- اکمال الدین، شیخ صدوق، ج 1، ص 330 / بحارالانوار، ج 51، ص 137 .